De Micrograniet van Mairupt - Henk Peters
De micrograniet van Mairupt staat in de Nederlandse literatuur beter bekend als de porfiroïde van Mairus. De micrograniet maakt deel uit van het Massief van Rocroi, deels in de Belgische, deels in de Franse Ardennen gelegen. Samen met diabaas vormt het tal van gangen in silurische en devonische afzettingen. Ze zijn gevormd tijdens Givétien-Frasnien (373 +8/-9 Ma).
Zoals op onderstaande kaart te zien is, moet het herkomstgebied gezocht worden tussen Laifour en Deville.
Het beschreven gesteente is genoemd naar de Mairupt, een kleine beek die uitmondt in de Maas (foto hiernaast).
De micrograniet- en diabaasgangen in het gebied Delville-Laifour
bron: O. Gofette, F. Meillez, C. Cagny: Données nouvelles sur le magmetisme bimodal du massid de Recroi;
Als zwerfsteen is het gesteente in Maasafzettingen een regelmatig voorkomende gast. De stenen hebben dan meestal een lichtgrijs verweringsoppervlak, waarin de witte eerstelingen van veldspaat en de blauwe, soms paarse kwarts-eerstelingen goed opvallen.
Het gesteente bestaat uit kwarts, albiet, chloriet en calciet. Deze samenstelling getuigt van hydrothermale metamorfose. De albiet is onstaan door omzetting van kaliveldspaat en mikroklien. Biotiet en muscoviet zijn voor een belangrijk deel omgezet in chloriet; kleine resten glimmer zijn nog aanwezig. Later heeft het gesteente door de Hercynische plooïing zijn schisteus karakter gekregen, waarbij de schistositeit aan de randen van de gangen zich het sterkst manifesteert.
De grootte van de veldspaten varieert enorm: bij Mairupt (gang D op vorige afbeelding) bevindt zich een gang met vuistgrote veldspaat-eerstelingen, terwijl bij bijvoorbeeld in een gang ten oosten van Grande Commune (gang E op vorige afbeelding) de eerstelingen ongeveer één centimeter groot zijn.
Uit onderstaande afbeeldingen blijkt de grote variatie binnen de micrograniet van Mairupt.
Micrograniet van Mairupt (herkomst: Montthermé) De blauwe kwartsen zijn duidelijk zichtbaar.
Micrograniet van Mairupt (zwerfsteen van Mill); collectie Vormer
Micrograniet van Mairupt (zwerfsteen van Mill); collectie Vormer
Micrograniet van Mairupt (zwerfsteen van Plasmolen); collectie Vormer
Tabel mineralogische samenstelling van enkele monsters van de micrograniet van Mairupt
Bron: A. Beugnies, J.M. Charlet: Sur l’age hercynien des microgranies du massif cambrien de Rocroi (1970)
Wat opvalt in bovenstaande tabel is de grote variatie in de verhouding microklien/albiet en het percentage kwartseerstelingen dat varieërt van 32 tot 100%. Eruit springen monster nrs. 186 en 32 met respectievelijk 57 en 63 procent albiet en monster nr. 663 met 57,5 procent mikroklien. Dit heeft er toe geleid, dat J. Lapparant[1] twee types micrograniet onderscheidt:
- het kaliumrijke type met mikroklien
- het natriumrijke type zonder mikroklien
In de contactzone van diabaas met micrograniet is ook de diabaas sterk gefolieerd en heeft het uiterlijk van een biotiet-amfiboolschist met kwarts- en albiet-eerstelingen.
In de collectie van Ir Vormer (aanwezig in het Gelders Geologisch Museum te Velp) bevindt zich onder nr. 567 een zwerfsteen die aan deze omschrijving voldoet. Maar voor hetzelfde geld kan het een sterk gedeformeerde micrograniet genoemd worden. Ir. Vormer zegt zelf: porfiroïde.
[1] Lapparant, J. de (1990) Étude comperative de quelques porfiroides françaises. Bull. Minéral. 32, pp 174-304
Ontsluiting micrograniet bij Laifour
Porfiroide? Zie bovenstaande tekst (zwerfsteen van Mook)
De naamgeving roept wat vraagtekens op: Onder micrograniet verstaan we granietische gesteenten, waarvan de korrels kleiner zijn dan in een graniet. Hier is duidelijk sprake van een porfierisch gesteente. Er heeft ook metamorfose plaats gehad, die zich vooral openbaart in de foliatie. De correcte naam zou (meta)rhyoliet moeten zijn.
Geraadpleegde literatuur:
A. Beugnies, J.M. Charlet: Sur l’age hercynien des microgranies du massif cambrien de Rocroi (1970) ( (https://popups.uliege.be/0037-9395/index.php?id=6275&file=1&pid=6271)
Luc van Bellingen: Madagascar et Mairupt (z.j); (http://www.fossiliraptor.be/madagascaretmairupt.htm)
O. Gofette, F. Meillez, C. Cagny: Données nouvelles sur le magmetisme bimodal du massid de Recroi; (http://geolfrance.brgm.fr/sites/default/files/upload/documents/revues_articles_gf1-1-1990.pdf)